Modernisme (1900–1945) – Bladmuziek

Het modernisme in de muziek

De verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog zorgden voor een dermate veranderd perspectief dat de kunst vanaf dat moment nooit meer hetzelfde zou kunnen zijn. Cultureel-maatschappelijke veranderingen die aan het einde van de 19e eeuw waren ingezet kwamen tot een breekpunt en zorgden voor nieuwe zienswijzen die ook tot uiting kwamen in verschillende vernieuwende kunststromingen. Het geheel van deze nieuwe manier van denken en de bijhorende kunststromingen noemen we het modernisme.

Een overzicht van de belangrijkste stromingen, gerelateerde componisten en natuurlijk de bijbehorende bladmuziek vind je hier!

Opgerekte tonaliteit

Tijdens de 19e eeuw werden grenzen van de tonaliteit dermate opgerekt, dat er op een gegeven moment niet meer van tonale muziek gesproken kon worden. Het gebruik van polytonaliteit door componisten zoals Igor Stravinsky, Béla Bartok en Charles Ives en in nog sterkere mate de twaalftoonsmuziek van Arnold Schoenberg en zijn leerlingen en het daaruit voortkomende serialisme zijn daar wellicht de meest sprekende voorbeelden van.

De zoektocht naar nieuwe uitdrukkingsvormen zorgde voor het ontstaan van verschillende stijlen. De meeste componisten maakten in deze tijd verschillende perioden door en schreven werken die tot verschillende stijlen gerekend kunnen worden. Zo schreef Stravinsky bijvoorbeeld zowel expressionistische (12-toons en serialistische) werken als neoklassieke werken. Ontdek hier drie belangrijke stromingen binnen het modernisme en de bijbehorende componisten.

Folklorisme

De opkomst van nationalistische bewegingen zorgde aan het einde van de 19e eeuw voor een oplevende interesse in volksmuziek. Nieuwe technische mogelijkheden, zoals de uitvinding van de fonograaf maakten daarnaast de documentatie en het verzamelen van volksmuziek eenvoudiger. Pioniers op dit gebied waren onder meer de Roemeense componist Bela Bartok, de Tsjech Leoš Janáček en de Hongaar Zoltán Kodály.

Deze ontwikkeling uitte zich in een nieuw idioom binnen de klassieke muziek op zowel melodisch als ritmisch vlak, losstaand van de eerder genoemde ontwikkelingen op het gebied van tonaliteit. Goede voorbeelden zijn onder meer de melodieën uit de opera “Jenufa” van Leos Janacek, die gebaseerd zijn op de ritmes en intonatie van de Tsjechische taal en de rhapsodieën voor viool van Béla Bartók.

• Leoš Janáček – Bladmuziek
• Zoltán Kodály – Bladmuziek
• Béla Bartók – Bladmuziek

Expressionisme & Serialisme

Expressionisten stelden zich ten doel, traditionele schoonheidsidealen achter zich te laten en zo ware emoties zonder verbloeming in muziek vast te leggen.
Expressionistische muziek kenmerkt zich door een hoge mate van dissonantie, extreme dynamiek en grote contrasten in kleur, toonhoogte etc. De stroming wordt binnen de muziek doorgaans geassocieerd met de 2e Weense School van Arnold Schönberg en zijn leerlingen Anton Webern en Alban Berg en de door hen gebruikte 12-toonstechniek (dodecafonie). Er zijn echter veel meer componisten uit deze tijd (en ook nog ver tot in de 20e eeuw) die tot deze stroming gerekend zouden kunnen worden.

Enkele zeer sprekende voorbeelden van expressionistische muziek zijn “Erwartung” (1909) van Schönberg en de opera “Wozzeck” van Alban Berg (1922).

• Arnold Schönberg – Bladmuziek
• Anton Webern – Bladmuziek
• Alban Berg – Bladmuziek
• Ernst Krenek – Bladmuziek
• Paul Hindemith – Bladmuziek
• Hanns Eisler – Bladmuziek
• Charles Ives – Bladmuziek

Neoclassicisme

Een andere manier om muziek te schrijven die contrasteerde met de muziek en idealen uit de romantiek was het teruggrijpen op vormen en stijlfiguren uit de barok en het classicisme. Dit uitte zich in het gebruik van ouderwetse vormen zoals in het “Concerto Grosso” (1937) van Bohuslav Martinů; instrumentatie, zoals in het “concert voor klavecimbel, fluit, hobo, klarinet en cello’ van Manuel de Falla (1926) en ook in het gebruik van thematisch materiaal van componisten uit de 18e en 19e eeuw zoals “Pulcinella” (1920) van Igor Stravinsky.

• Igor Stravinsky – Bladmuziek
• Sergej Prokofjev – Bladmuziek
• Darius Milhaud – Bladmuziek
• Francis Poulenc – Bladmuziek
• Arthur Honegger – Bladmuziek
• Bohuslav Martinů – Bladmuziek
• Elliott Carter – Bladmuziek
• Aaron Copland – Bladmuziek
• Manuel de Falla – Bladmuziek