Klavecimbel – Bladmuziek en lesboeken

Het klavecimbel is een snaarinstrument dat met toetsen bespeeld wordt. Anders dan bij de piano worden de snaren van een klavecimbel niet aangeslagen met hamers, maar getokkeld met haakjes. Het instrument had zijn bloeitijd tijdens de renaissance en de barok .

De toenmalige kamertoon (ook wel normaaltoon) lag met 415 Hz ongeveer een halve toon lager dan de huidige stemtoon (440 Hz). Om het klavecimbel zuiver te laten klinken, moet het vanwege temperatuur- en luchtvochtigheidsveranderingen dagelijks gestemd worden.

Naast de vele solowerken (zoals sonates, suites, toccata’s en variaties) van componisten als

• Sweelinck – Bladmuziek voor klavecimbel
• Frescobaldi – Bladmuziek voor klavecimbel
• J. S. Bach – Bladmuziek voor klavecimbel
• C. P. E. Bach – Bladmuziek voor klavecimbel
• D. Scarlatti – Bladmuziek voor klavecimbel
• Händel – Bladmuziek voor klavecimbel
• Soler – Bladmuziek voor klavecimbel
• F. Couperin – Bladmuziek voor klavecimbel

...geldt het klavecimbel – naast het orgel, de theorbe en de luit – in de basso continuo als centraal instrument binnen barokensembles.

Het akkoordenspel vormt de harmonische verbinding tussen melodie- en basinstrumenten. Deze verbindingsfunctie als toetsinstrument in de basso continuo lijkt qua harmonieleer op die van het keyboard of gitaar in een pop-, rock- of jazzband.

Een belangrijk kenmerk voor de speelwijze in de barokliteratuur voor klavecimbel is met name het gebruik van versieringen, zoals bijvoorbeeld een triller, een mordent en een dubbelslag, welke in het bijzonder tot uiting komen in de Franse barokmuziek van bijvoorbeeld Couperin en Rameau. Ook in Das Wohltemperierte Klavier van J. S. Bach zijn zulke ornamenten vaak te vinden.

Als typisch instrument voor de bourgeoisie en de adel, werd het definitieve eind van de immense populariteit van het instrument tijdens de Franse Revolutie (1789 tot 1799) bezegeld. Vele klavecimbels werden destijds zelfs uit woede door het opstandige volk uit de ramen gegooid en op straat verbrand.

Met de hernieuwde interesse in de oude muziek vanaf de 70’er jaren van de 20e eeuw, werden er steeds meer klavecimbels (na)gebouwd en bespeeld. Voor de ontdekking en verspreiding van oude speelmanieren waren onder meer Gustav Leonhardt, Ton Koopman en Nikolaus Harnoncourt verantwoordelijk.

Tegenwoordig worden er wereldwijd klavecimbels gebouwd door Vlaamse, Franse, Italiaanse, Oostenrijkse en Duitse instrumentenmakers, die de originele instrumenten van enkele eeuwen geleden zeer waarheidsgetrouw benaderen en elk hun eigen karakteristieke klank voortbrengen. De kennis over de historische uitvoeringspraktijk voor klavecimbel is voor de meeste musici tegenwoordig een vanzelfsprekendheid, ook als dit bijvoorbeeld op de moderne piano toegepast moet worden.

Links naar meer materiaal voor klavecimbel:

• Methodes voor klavecimbel
• Leren improviseren voor klavecimbel
• Historische uitvoeringspraktijk voor klavecimbel
• Basso continuo voor klavecimbel
• Franse barok voor klavecimbel
• Muziektheorie voor klavecimbel